Organizatorzy/Organisers: Natalia Lockley (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej, Uniwersytet Warszawski, Polska), Marek Baczewski (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska), Adam Budziszewski (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska)
Forma sesji/Session format: hybrydowa/hybrid
Link do sesji/Link to session:
https://uw-edu-pl.zoom.us/j/98141059144?pwd=RUdwOGRNNmlUZ0QycUR4bWxmMGh5dz09
Identyfikator spotkania/Meeting ID: 981 4105 9144
Kod/Passcode: 648940
Język sesji/Session language: polski/English
Data/Date: 19.03.2024 (wtorek/Tuesday)
Miejsce/Place: Budynek Wydziału Archeologii UW, Warszawa, sala 2.11/Building of the Faculty of Archaeology UW, Warsaw, room 2.11
Druga edycja sesji poświęconej badaniom prowadzonym przez młodych badaczy jest kontynuacją zeszłorocznego sympozjum, odbywającego się w ramach Konferencji Naukowej Wydziału Archeologii UW. „Back to the…PAST 2!” jest sesją skierowaną głównie do doktorantów przygotowujących rozprawy doktorskie związane z badaniami archeologicznymi. Wychodząc poza granice chronologiczne i terytorialne, chcemy stworzyć przestrzeń do dyskusji i refleksji nad wyzwaniami oraz możliwościami, jakie stają przed naukowcami na początkowym etapie ich drogi badawczej. Podstawowym celem sesji jest umożliwienie prezentacji badań prowadzonych przez młodych uczestników, ze szczególnym uwzględnieniem różnorodnych metod badawczych i podejść metodologicznych oraz dyskusji na temat ograniczeń w odtwarzaniu przeszłości. Taka wymiana doświadczeń umożliwia uczestnikom poszerzenie swojej wiedzy, zarówno w kontekście założeń teoretycznych, jak i praktycznych aspektów związanych z przygotowywaniem rozpraw doktorskich i projektów badawczych.
Szczegółowy program sesji tutaj.
Abstrakty/Abstracts:
Jakub Artemiuk (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska) on-line
Poszukiwanie ruchomych zabytków archeologicznych w Danii i w Polsce – próba porównania
Celem referatu jest przybliżenie duńskich rozwiązań dotyczących poszukiwania ruchomych zabytków archeologicznych i współpracy muzealników z tzw. „poszukiwaczami skarbów”, a następnie porównanie ich z funkcjonującym jeszcze w Polsce systemem pozwoleń na prowadzenie takich poszukiwań oraz z mającymi wejść w życie 1 maja 2024 r. nowymi przepisami. System duński jest przez wiele osób uważany za wzorcowy przykład wdrożenia liberalnego podejścia do zjawiska amatorskiego poszukiwania zabytków przy pomocy wykrywaczy metali. W referacie zostaną omówione podstawy zarówno prawne duńskiego systemu, jak również rozwiązania praktyczne – w szczególności portal do rejestrowania znalezisk oraz aplikacja mobilna. Przyjrzenie się funkcjonowaniu duńskiego modelu w praktyce jest o tyle istotne, że autorzy nowelizacji rodzimej ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z lipca 2023 r. w pewnym zakresie inspirowali się duńskimi rozwiązaniami. Porównanie aktualnego i przyszłego systemu polskiego z modelem duńskim pozwoli na ocenę celowości dokonanych nowelizacją zmian oraz wskazanie słabych punktów zarówno w obecnej, jak i mającej zacząć funkcjonowanie od 1 maja 2024 r. regulacji dot. poszukiwania zabytków ruchomych przy użyciu urządzeń elektronicznych.
Marek Baczewski (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska)
Struktura osadnicza Mazowieckiego Centrum Starożytnego Hutnictwa
Mazowieckie Centrum Starożytnego Hutnictwa (MCSH) było jednym z trzech głównych ośrodków produkcji żelaza na terenie zajętym przez ludność kultury przeworskiej w okresie przedrzymskim i okresie wpływów rzymskich. Mimo długiej historii badań, jak również dobrego rozpoznania MCSH pod względem badań powierzchniowych i wykopaliskowych do tej pory pojawiło się niewiele prac skupiających się na bardziej szczegółowych aspektach jego funkcjonowania. Jednym z nieomówionych dostateczne zagadnień jest struktura osadnicza, rozumiana jako wzór organizacji przestrzennej systemu osadniczego. Poznanie tego zagadnienia wydaje się kluczowe dla zrozumienia procesów zachodzących w centrum produkcji metalurgicznej, gdzie wybór odpowiedniej lokalizacji mógł być jednym z głównych czynników umożliwiających wytop żelaza. Istotną kwestią jest również rozpoznanie organizacji przestrzennej osadnictwa wchodzącego w skład Centrum oraz tego jakie relacje przestrzenne istniały pomiędzy jego poszczególnymi elementami. Na podstawie dotychczas zebranej bazy danych możliwe jest przeprowadzenie szeregu analiz przestrzennych i analiz statystyki przestrzennej. Podczas referatu zostaną zaprezentowane metody użyte podczas analiz oraz interpretacje ich wyników.
Aleksandra Barejko (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska), Emil Malewicz (Instytut Archeologii i Etnologii, Polska Akademia Nauk, Warszawa, Polska)
„Wdowi grosz”, czyli kilka słów o najnowszych znaleziskach monet rzymskich z Pojezierza Mrągowskiego, północno-wschodnia Polska
Pojezierze Mrągowskie, będące regionem Warmii i Mazur, uznawane jest współcześnie za kolebkę kultury bogaczewskiej, funkcjonującej w okresie wpływów rzymskich środkowoeuropejskiego Barbaricum. Na terenie tej jednostki kulturowej najpopularniejszą kategorią importów rzymskich, po paciorkach szklanych, stanowią monety antyczne, które najprawdopodobniej trafiły na te obszary w związku z pośredniczeniem plemion w handlu nadbałtyckim bursztynem. Niestety większość numizmatów pozyskana została w trakcie XIX i na początku XX wieku podczas licznych prac badawczych, organizowanych przez archeologów z ośrodka w Królewcu i znana jest jedynie z enigmatycznych opisów oraz pojedynczo opublikowanych rycin. Wśród 91 monet odkrytych na terenie mikroregionu, 57% to zabytki znane wyłącznie z kwerend i literatury archiwalnej. Prowadzone od końca lat 40. badania wykopaliskowe, głównie przez obecny Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, systematycznie dostarczały kolejnych egzemplarzy tej kategorii zabytków. Najliczniejszą grupę monet rzymskich odkryto jednak podczas badań powierzchniowych, głównie weryfikacji archiwalnych stanowisk sepulkralnych. Nowe znaleziska denarów z cmentarzysk, przeciwstawiają się kategorycznej tendencji przedstawianej w literaturze do „faworyzowania” przez Bałtów w obrządku pogrzebowym jedynie dużych brązów – głównie sesterców. Ponadto wśród zarejestrowanych egzemplarzy znajdują się zarówno starsze, jak i młodsze egzemplarze niż te pochodzące z głównego nurtu napływu monet, emitowanych w II w. i w pierwszej połowie III w. n.e. Do wyjątkowych znalezisk należy także podwójnie perforowany denar, który mógł pełnić zarówno funkcję ozdobną, jak i apotropaiczną.
Adam Budziszewski (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska)
ChatGPT, napisz za mnie rozprawę doktorską
Podczas wystąpienia omówię różnorodne aspekty korzyści wynikających z wykorzystania Large Language Model (LLM) w procesie pisania rozprawy doktorskiej. Po pierwsze, skupię się na możliwościach generowania treści, a także ich jakości. Sprawdzę, czy LLM może pomóc w tworzeniu spójnych i zwięzłych tekstów, a także omówię jego użyteczność w analizie danych. W końcu przedyskutuje czy LLM może pomóc nam w doborze metod. Nie można jednakże pominąć ograniczeń związanych z wykorzystaniem LLM w pisaniu rozpraw doktorskich. W czasie wystąpienia skupię uwagę na problemach związanych z jakością generowanych treści, ryzykiem plagiatu wynikającym z braku danych o źródłach, z których korzysta LLM oraz brakiem kontroli nad procesem tworzenia. Wnioski wyciągnięte z prezentacji pomogą badaczom lepiej zrozumieć potencjał wykorzystania Large Language Model w pisaniu rozpraw doktorskich, a także świadomie podejmować decyzje dotyczące jego implementacji w dalszej praktyce naukowej.
Jerko Luka Gašpar (University of Zagreb, Republic of Croatia)
Tracing evolution of spatial organisation through cartographic data: case study of wider Funtana area
Ever since the introduction of the modern archaeological science to Istrian peninsula in 19th century, researchers have been preoccupied with the question of spatial organisation of Istrian historical landscape. their research, however, was mostly based on speculation and it wasn’t until the 2nd half of the 20th century that a more systematic approach stemmed from early aerial photographs. Soon enough, evidence of Roman centuriation on the territories of Roman colonies Pola and Parentium started to pile up. In contemporary times, numerous digital tools as well as digitized cartographical sources have greatly enhanced our understanding of Istrian landscape, particularly of the extent of Roman centuriation. These new methods and capabilities have provided ample opportunity for aspiring researchers to enhance our knowledge of historical landscape and it’s features which survive it. This presentation shall present the spatial analysis of an area closely corresponding to area of current Municipality of Funtana, Croatia, itself situated in the southern part of Parentium’s ager. The analysis consists of reviewing both contemporary satellite imagery and cadastral plan, coupled with close examination of older ortophoto images and 19th century military surveys of the area thus creating a diachronic dataset which allows us to identify large number of landscape features and provide a terminus ante quem datation for them. An attempt will be made to interpret the observed landscape features as a possible relict of historical spatial organisation and several methodological questions shall be addressed such as validity of relying solely on digital methods while excluding field surveying and some other problems as well.
Adrianna Gizińska (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej, Uniwersytet Warszawski, Polska)
Mezja Dolna w latach 230–235 w świetle źródeł epigraficznych
Ostatnie lata panowania Aleksandra Sewera stanęły pod znakiem konfliktów militarnych. Sytuacja, w której znalazło się Cesarstwo ostatecznie miała doprowadzić nie tylko do śmierci cesarza, ale również zapoczątkować okres kryzysu politycznego i militarnego. Wykorzystując źródła epigraficzne, przekazy pisane i dane archeologiczne postaram się przedstawić wydarzenia w prowincji w ostatnich latach panowania Aleksandra Sewera. Analiza tekstów oraz miejsca znalezienia zabytków dają wgląd w sytuację jaka miała miejsce w latach 230–235 w Mezji Dolnej.
Agata Grzędzielska (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska)
Kilka słów o bałtyjskiej modzie oraz o chronologii względnej – kultura bogaczewska w fazie B2/C1
W okresie wpływów rzymskich obszar Pojezierza Mazurskiego zamieszkany był przez ludność kultury bogaczewskiej, zaliczanej do kręgu kultur bałtyjskich. W jej dziejach szczególnie interesujący jest przełom II i III stulecia n.e. – czas intensywnego rozwoju osadniczego na terenie Mazur oraz tworzenia się nowego ośrodka kulturowego na Suwalszczyźnie. W chronologii względnej ten okres odpowiada fazie B2/C1. Jest to faza określana jako „przejściowa”, wyznaczająca moment zachodzenia na siebie dwóch horyzontów chronologicznych. W praktyce oznacza to współwystępowanie zabytków ze starszego okresu wpływów rzymskich (fazy B) razem z zabytkami posiadającymi już późnorzymską metrykę (z fazy C). Fazie B2/C1 w kulturze bogaczewskiej poświęcano w literaturze dotąd niewiele uwagi, a znaczny przyrost źródeł w ostatnich kilkudziesięciu latach zachęca do ponownego przyjrzenia się temu zagadnieniu. Kluczem do jej zrozumienia jest szczegółowa analiza podstawowych elementów ubioru odkrywanych w grobach z tamtego okresu (przede wszystkim zapinek). Warto zauważyć, że niektóre kategorie ozdób są bardzo zróżnicowane wewnętrznie (przykładowo, mogą być wykonane w inny sposób, mieć inne wymiary lub proporcje, odmienny sposób dekoracji lub dodatkowe elementy). Celem niniejszego wystąpienia jest zaprezentowanie kilku przykładów mazurskiej mody, które mogą przynieść istotne wskazówki do lepszego zrozumienia chronologii względnej w fazie B2/C1.
Michał Lis (Instytut Archeologii, Uniwersytet Jagielloński, Polska)
Lokalne kontakty kulturowe we wczesnej epoce brązu na obszarze dorzecza Wisły w oparciu o techniki fizyko-chemiczne
Badania nad kolonizacją wczesnej epoki brązu w karpackich dorzeczach Wisły stanowią temat, który nie jest szeroko opracowany. Wynika to głównie z ograniczonej liczby zabytków archeologicznych pozyskanych podczas badań terenowych oraz destrukcji najstarszych warstw na stanowiskach osadniczych. W badaniu podjęto próbę analizy materiału ceramicznego z wykorzystaniem zaawansowanych technik laboratoryjnych (XRD, XRF, SEM) w celu zidentyfikowania korelacji z materiałem o podobnych cechach stylistycznych i technologicznych pochodzącym z pobliskich stanowisk. Dodatkowo, starano się określić lokalizację potencjalnych złóż materiału plastycznego wykorzystywanego do produkcji ceramiki. Nasze badania wykazały, że ceramika charakteryzująca się wzornictwem spiralno-guzowym, obecna na stanowisku osadniczym w Marcinkowicach, jest lokalnym importem i wytworem ludności napływowej. Celem prezentacji jest przedstawienie metodologii oraz samej problematyki tego rodzaju badań, które mają zastosowanie w interpretacji materiału ceramicznego z obszaru Europy Środkowo-Wschodniej.
Natalia Lockley (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej, Uniwersytet Warszawski, Polska)
Kulty egipskie w rzymskim forcie Apsaros (Gruzja)
Prezentowany referat ma na celu analizę, w możliwie najszerszym kontekście, drobnych zabytków związanych z kultami egipskimi znalezionymi na terenie tzw. pretorium i principia datowanymi na I–III w n.e. znalezionych przez polsko-gruzińską ekspedycje w Gonio-Apsros w latach 2014–2023. Poza próbą określenia funkcji zabytków w starożytności, poruszony zostanie problem kultów oraz jego znaczenia dla jednostek w Apsaros.
Emil Malewicz (Instytut Archeologii i Etnologii, Polska Akademia Nauk, Warszawa, Polska)
Mennictwo złote Teodozjusza III (715–717)
Ze względu na miejsce produkcji złote monety bite w okresie trwających niespełna dwa lata rządów Teodozjusza III można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich obejmuje wyroby mennicy konstantynopolitańskiej, charakteryzujące się wysokim poziomem artystycznym przedstawień, a także utrzymaniem tradycyjnych standardów wagowych oraz standardów zawartości kruszcu (95–98% Au). Grupa druga składa się z emisji warsztatów zlokalizowanych na zachód od Konstantynopola – na Sardynii, Sycylii oraz w Italii. Produkty tych mennic są zróżnicowane stylistycznie. Cechuje je obniżona waga i zmniejszona zawartość złota. Na zdecydowanej większości typów monet tej grupy nie pojawiają się oznaczenia mogące wskazywać na konkretne pochodzenie mennicze. Z tego względu próby ustalenia proweniencji menniczej nierzadko opierają się na analizach stylistycznych i zależą od subiektywnej interpretacji badacza. Dotychczas najpełniejszy zbiór typów złotych monet Teodozjusza III przedstawił Wolfgang Hahn w trzecim tomie Moneta Imperii Byzantini (1981). Od momentu wydania tej publikacji na rynku antykwarycznym pojawiły się nowe typy monet Teodozjusza III, co pozwoliło uzupełnić katalog austriackiego badacza, a także w niektórych przypadkach zrewidować ustaloną przez niego typologię. W swoim referacie przedstawię uzupełniony katalog złotych monet Teodozjusza III oraz zaproponuję nowy podział typologiczny znanych emisji.
Anita Murawska (Szkoła Doktorska Nauk Ścisłych i Przyrodniczych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski, Polska)
Zastosowanie markerów molekularnych zarchiwizowanych w stratyfikowanych złożach torfowych w rejonie udokumentowanych osad ludzkich do rekonstrukcji paleo- i prehistorycznych pożarów
Odtworzenie historii pożarów pozwala prześledzić zmiany klimatu i środowiska. Opanowanie ognia przez ludzi miało znaczący bezpośredni i pośredni wpływ na środowisko. Początkowo wykorzystywano go sporadyczne/rytualnie, z czasem przerodziło się w gospodarkę żarową.
W badaniach paleoklimatycznych i paleośrodowiskowych wykorzystuje się różne grupy markerów pożarowych pozwalających na wykonanie kompleksowej rekonstrukcji paleośrodowiska na wybranym obszarze. Oprócz zwęglonych fragmentów drewna – węgielków (charcoals), do tej grupy należą również markery molekularne, m.in.: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), fenole, oraz n-alkany.
Torfowiska, jako archiwa paleośrodowiskowe, przechowują informacje o historii paleośrodowiska dzięki stabilnym warunkom, sprzyjającym zachowaniu w różnym stopniu rozłożonej materii organicznej, zawierającej swoiste związki organiczne, jako produkty jej rozkładu lub związki zdeponowane np. w trakcie pożarów złoża lub lasów. Analiza zawartości markerów pożarowych (węgielki, WWA) wraz z markerami przemian środowiska (fenole, n-alkany) w złożach torfowych umożliwia uzyskanie zróżnicowanych danych o przedziale czasowym oraz miejscu pożaru i składu spalanej materii organicznej. Specyficzne ślady pożarów w odpowiednich warunkach zachowują się w osadach i w połączeniu z szeroko stosowanymi markerami lipidowymi, pozwalają na rekonstrukcję zmian zachodzących w badanych ekosystemach na przestrzeni tysięcy lat.
Celem projektu jest zbadanie wybranych markerów pożarowych w stratyfikowanych osadach torfowych z wytypowanych torfowisk o udokumentowanej historii osadnictwa paleolitycznego i neolitycznego, tj. Bagno Całowanie oraz torfowiska w okolicy Hrubieszowa i Lipska, w basenie Górnej Biebrzy. Wykorzystanie danych geomorfologicznych i archeologicznych pozwoli na rekonstrukcję historii pożarów w rejonach paleolitycznych i neolitycznych osiedli ludzkich. Badania zostaną przeprowadzone we współpracy z zespołem archeologów Wydziału Archeologii UW, geomorfologów z Zakładu Geomorfologii i Geoarcheologii UJK, Muzeum Podlaskiego w Białymstoku oraz Instytutu Botaniki PAN.
Agnieszka Ryś-Jarmużek (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Warszawski, Wydział Archeologii, Uniwersytet Warszawski, Polska)
Socjoekonomiczne aspekty funkcjonowania gospodarstw domowych w Egipcie. Studium przypadku osady z Trzeciego Okresu Przejściowego (1069–702 r. p.n.e.) w Tell el-Retaba
Referat przedstawia wyniki projektu doktorskiego dotyczącego socjoekonomicznych aspektów funkcjonowania gospodarstw domowych w Trzecim Okresie Przejściowym (1069–702 r. p.n.e.) w Egipcie. Głównym problemem badawczym było zrozumienie ekonomicznej i społecznej funkcji domostwa oraz jego roli w szerszym kontekście osadniczym i państwowym. Studium przypadku stanowi tutaj osada datowana na ten okres z Tell el-Retaba. W pracy zostało wziętych pod uwagę kilka kategorii źródeł archeologicznych znajdowanych w kontekstach domowych – narzędzia, instalacje, odpadki, surowce oraz pozostałości roślinne i kości zwierzęce. Projekt przewidywał dwa etapy prac – analizę technologiczną znalezionych artefaktów oraz analizę obszarów aktywności. Pierwszy etap dotyczył zrozumienia funkcji poszczególnych obiektów znajdowanych wewnątrz domostw oraz rekonstrukcji codziennych aktywności, którymi zajmowali się mieszkańcy Tell el-Retaba. Drugi etap z kolei miał na celu ustalenie powiązań pomiędzy codziennymi czynnościami domowymi, rzemiosłem oraz działalnością rolniczą i hodowlą zwierząt. Analiza poszczególnych elementów omawianego zagadnienia wykazała, że głównym zajęciem mieszkańców Tell el-Retaba było rolnictwo oraz rybołówstwo, ale zajmowali się oni również produkcją tkanin i sieci rybackich, oraz inną działalnością rzemieślniczą na niewielką skalę, która była dodatkiem do codziennych prac domowych. Mieszkańcy korzystali również ze wspólnych przestrzeni znajdującymi się poza domostwami, gdzie znajdowały się m.in. piece. Każde gospodarstwo domowe posiadało swój własny system magazynowania, jednak wydaje się, że miał on służyć raczej doraźnym potrzebom mieszkańców, a główne miejsce magazynowania znajdowało się poza omawianym obszarem mieszkalnym.
Kacper Siejkowski (Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Jagielloński, Polska)
Średniowieczne instrumenty muzyczne w polskich zbiorach archeologicznych
W badaniach nad instrumentarium polskiego średniowiecza zasadniczą rolę należy przypisać archeologii. Podczas prac wykopaliskowych w ostatnim stuleciu pozyskano tak wiele instrumentów i przedmiotów dźwiękowych, którymi można byłoby wypełnić niejedną wystawę muzealną. Profesor Józef Kostrzewski w 1949 roku stwierdził, że wykopaliska archeologiczne z roku na rok dostarczają tak dużą liczbę instrumentów muzycznych, że umożliwiają badania nad dawną muzyką od X do XII wieku włącznie. Wciąż jednak nasza wiedza o kulturze muzycznej w średniowiecznej Polsce jest bardzo ograniczona. Sytuacja ta spowodowana jest przede wszystkim ,,niemymi” zabytkami, które w przeszłości tworzyły oprawę muzyczną książęcych dworów, zamków, karczm oraz egzystowała na ulicach średniowiecznych miast. Archeologia muzyczna jest zasadniczo nową dyscypliną naukową skupiającą się na zagadnieniach muzycznych w kontekście znalezisk archeologicznych. Narzędzia muzyczne z wszelkiego rodzaju piszczałkami, gęślami, trąbami czy fletami są w stanie przybliżyć badaczom kulturę duchową ludów, które je wykorzystują w równym stopniu, co studia nad religią czy wytwórczością. We wczesnym średniowieczu dominującym typem są drewniane i kościane piszczałki. Instrumenty wykonywane z kości długich były zazwyczaj 3–5 otworowe. Od 2. połowy XIII wieku pojawiają się na terytorium polski tak zwane flety proste. Charakteryzuje je staranność wykonania oraz przemyślany dobór drewna w celu uzyskania koloru dźwięku. Za pojawieniem się nowych form przemawia także pojawienie się wykfalifikowanych muzyków tj.: trubadurów, truwerów i minnesaengerów na obecnych terenach południowej Francji. Z początkiem pojawienia się było to zajęcie elit. Związani byli z życiem kulturalnym dworów. Posiadali własną etykę oraz zasady komponowania tekstów oraz specyficzną formę. Poezja trubadurów była jedynie wykonywana przez muzyków śpiewających przy akompaniamencie chordofonu, których znaleziska należą do najbardziej spektakularnych odkryć.