Historia Wydziału

Początki naukowego zainteresowania archeologią na Uniwersytecie Warszawskim sięgają jeszcze wieku XIX i czasów Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1816-1831). Już w 1816 r. powołano Gabinet Numizmatyczny, którym opiekuje się prof. Feliks Bentkowski. Pierwsze jego zasoby stanowiła nabyta w 1824 kolekcja składająca się z 2847 monet, zaś w 1862 w zasobach odnotowano już 5887 monet. Wzrastające zainteresowania starożytnicze doprowadzają do powołania w 1826 r. Gabinetu Starożytnych Osobliwości.

Zamknięcie Uniwersytetu w związku z represjami po powstaniu listopadowym wstrzymuje rodzącą się działalność archeologiczną. Jednak już po powołaniu Szkoły Głównej Warszawskiej w 1862 r. odradza się działalność Gabinetu Numizmatycznego i Starożytnych Osobliwości. Ich praca kontynuowana jest po powołaniu Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego w 1869 r. W roku 1871 powstaje Gabinet Archeologiczny, którym opiekuje się A. Mierzyński (zbiory to około 2000 zabytków). W latach 1875/76 i 1881/82 prof. Alfred Pawiński prowadzi pierwsze wykłady dotyczące pradziejów pt: „O historii i pradziejach Królestwa Polskiego oraz o historii cywilizacji pierwotnych”. W roku 1877 Gabinety Numizmatyczny i Archeologiczny zostają połączone w jeden, jednak do pierwszej wojny światowej nie została powołana na Uniwersytecie żadna wydzielona jednostka archeologiczna. Należy dodać, że w tym czasie pierwszoplanową rolę w rozwoju zainteresowań archeologicznych w Warszawie odgrywało Towarzystwo Naukowe Warszawskie, w którym od 1905 r. działa Komisja Archeologiczna. Do najważniejszych badaczy z nią związanych należą Erazm Majewski, Kazimierz Stołyhwo, Stefan Krukowski, Leon Kozłowski, Ludwik Sawicki i Marian Hinner.

Wraz z zamknięciem Uniwersytetu w 1915 r., władze carskie wywiozły większość zbiorów Numizmatycznych i Archeologicznych na wschód. Jeszcze w tym samym roku Uniwersytet wznawia działalność jako placówka polska.

W 1919 r. powstaje Zakład Archeologii Przedhistorycznej pod kierunkiem prof. Erazma Majewskiego, z siedzibą w Pałacu Staszica. Po I wojnie światowej udało się jednak przejąć tylko 137 zabytków z całej kolekcji z 1915 r. Po śmierci E. Majewskiego w 1920 r. kierownictwo Zakładu przejmuje Włodzimierz Antoniewicz, który od 1923 jest prof. nadzwyczajnym, a od 1928 prof. zwyczajnym. W. Antoniewicz był również dziekanem wydziału historycznego w latach 1934/35 oraz rektorem UW w latach 1936/37. W 1931 r. powstaje Zakład Archeologii Klasycznej kierowany przez prof. Kazimierza Michałowskiego. Działalność tych Zakładów jest zawieszona na czas II wojny światowej, podczas której odbywały się jednak tajne wykłady z archeologii.

Z biegiem lat powstają kolejne katedry i zakłady (Zakład Archeologii Słowiańskiej, Zakład Archeologii Antycznej, Katedra Archeologii Pierwotnej z Zakładem Antropologii, przekształcone później w Katedrę Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej). Oprócz Włodzimierza Antoniewicza Katedrą kierowała także Zofia Wartołowska oraz Witold Hensel, a jej pracownikami na początku lat sześćdziesiątych byli Zdzisław Sochacki, Bolesława Chomentowska, Maria Miśkiewicz, Andrzej Kempisty, Jerzy Gąssowski, Andrzej Wierciński, Stefan Karol Kozłowski, Janina Rosen-Przeworska.

W 1975 roku dochodzi do połączenia wszystkich Katedr w jeden Instytut Archeologii, którego pierwszym dyrektorem zostaje prof. Waldemar Chmielewski. Powołano go z trzech Katedr: Katedry Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej, Katedry Papirologii, Katedry Archeologii Śródziemnomorskiej. Działa w nim siedem zakładów. Do niedawna Instytut Archeologii wchodził w skład Wydziału Historycznego UW, który obejmował także Instytuty: Historii, Historii Sztuki, Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych (do 2016 r.), Muzykologii oraz Etnologii i Antropologii Kulturowej.

Od 1 września 2020 r. funkcjonuje Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jest to największa archeologiczna instytucja akademicka w Polsce i jedna z największych na świecie. Liczy przeszło 100 osób obsady naukowo – dydaktycznej, technicznej i administracyjnej. Zapewnia specjalizację w niemal wszystkich dziedzinach nowoczesnej archeologii i nauk jej pokrewnych. Obecnie Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego mieści się w budynku historycznej Szkoły Głównej – jednym z najpiękniejszych gmachów kampusu uniwersyteckiego.

…odkryta w Weklicach pozłacana zapinka tarczowata z podwójnym portretem cesarzy Marka Aureliusza i Lucjusza Werusa, wyrażającym ideę Concordiae augustorum, tj. „zgody” (rys. Magdalena Różycka).

Lista uczelni zagranicznych współpracujących z Wydziałem Archeologii UW

Austria, Universität Wien – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Belgia, Katholieke Universiteit Leuven – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Chiny, Peking University – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Cypr, University Of Cyprus, Nicosia – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Czechy, Univerzita Karlova v Praze – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Francja, Université Charles-de-Gaulle (Lille III) – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Francja, Université Lumière Lyon 2 – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Grecja, Institute of Nanoscience and Nanotechnology (INN), National Centre for Scientific Research “Demokritos” –  Współpraca dydaktyczno-badawcza w ramach badań archeologicznych w Akrai, Sycylia

Grecja, University of Crete – Współpraca dydaktyczno-badawcza.Realizacja projektu UE “Innovating Training Aims and Procedures for Public Archaeology (INNOVARCH)” w ramach Strategic Partnerships for Higher Education Action (Key Action: Cooperation for innovation and the exchange of good practice)

Gruzja, Ivane Javakhisvili Tbilii State University – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Hiszpania, Universitat de Barcelona – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Hiszpania, Universitat de Granada – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Hiszpania, Universitat Autonoma de Barcelona – Współpraca dydaktyczno-badawcza.Realizacja projektu UE “Innovating Training Aims and Procedures for Public Archaeology (INNOVARCH)” w ramach Strategic Partnerships for Higher Education Action (Key Action: Cooperation for innovation and the exchange of good practice)

Niemcy, Humboldt-Universität zu Berlin – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Niemcy, J. W.-Goethe Universität Frankfurt am Main – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Niemcy, Instytut für Klassische Archeologie, Ebhart Karls Universität Tübingen – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Peru, Universidad Católica del Perú – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Rosja, Jużnyj federalnyj uniwiersitet w Rostowie – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Szwecja, Linnaeus Universitu – Współpraca dydaktyczno-badawcza.Realizacja projektu UE “Innovating Training Aims and Procedures for Public Archaeology (INNOVARCH)” w ramach Strategic Partnerships for Higher Education Action (Key Action: Cooperation for innovation and the exchange of good practice)

Turcja, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Istanbul – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Turcja, Selcuk University, Konya – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Turcja, Uludağ Üniversitesi – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Włochy, Università di Bologna – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Włochy, Università di Catania – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników; umowa o podwójnym dyplomie

Włochy, Università di Calabria – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Włochy, Venice International University – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Włochy, Università degli Studi di Palermo – Współpraca dydaktyczno-badawcza. Wymiana studentów i pracowników

Włochy, Department of Cultural Heritage, University of Salento, Lecce – Współpraca dydaktyczno-badawcza w ramach badań archeologicznych w Akrai, Sycylia

Wykaz międzynarodowych stowarzyszeń i sieci, Instytucji z którymi współpracuje Wydział Archeologii UW

ARCANE (Associated Regional Chronologies of the Ancient Near East)

Ostbalticum, Projekt Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP, UW, Museum für Vor- und Frühgeschichte w Berlinie i National Museum of Latvia w Rydze.

Corpus of Greek, Roman and Byzantine Mosaics in Libya, Projekt UW oraz Libijskiego Departamentu Starożytności

Centrum Badań nad Cywilizacjami Starożytnymi / Centre for Research on Ancient Civilizations

Bejrut antyczny, Międzynarodowy projekt badawczy, UW, Direction Generale des Antiquites du Liban (DGA), Institut Français du Proche-Orient (IFPO) oraz Centre National des Recherches Scientifiques (CNRS)

Römisch-Germanische Kommission, DAI, Frankfurt am Main

Römisch-Germanisches Zentralmuseum, Mainz

Centre National de la Recherche Scientifique, Paris

Portable Antiquites Scheme, London

Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie, Schleswig

Archäologisches Landesmuseum, Schloss Gottorf, Schleswig

Soprintendenza BB.CC. Siracusa (badania archeologiczne w Akrai, współpraca naukowa)

Polo Regionale di Siracusa per i siti e musei archeologici, Siracusa (badania archeologiczne w Akrai, współpraca naukowa)

American Numismatic Society (badania archeologiczne w Akrai, współpraca naukowa)

• W średniowiecznym egipskim kościele… malowidła syryjskich mnichów
• Audycja o badaniach akustycznych w Elizeum
• Odkrycie najstarszego koła wodnego na rzymskiej mozaice z Apamei
• Co skrywa dno Wisły? Zaczęli z budżetem 8 tys. zł, wydobyli skarby i rozwiązali tajemnicę sprzed lat
• Odkrycia polskich archeologów w największym jeziorze Bornholmu
• Starożytna mozaika z domu w Nea Pafos na Cyprze była krytyką chrześcijaństwa
• W Pucku odkryto pozostałości studni należącej do zamożnej rodziny mieszczańskiej
• Polacy odkryli depozyt królewski sprzed 3,5 tys. lat koło świątyni Hatszepsut
• Prof. Piotr Bieliński: w archeologii ważna jest pasja i ciekawość. Polskie Radio Jedynka- Po drugiej stronie lustra
• Budowniczowie piramidy w Gizie w Egipcie używali m.in. naczyń przywiezionych z Libanu