Kierownik badań: dr hab. prof. UW Agnieszka Tomas
Miejsce badań: Novae
Kraj: Bułgaria
Instytucje uczestniczące w badaniach: Wydział Archeologii UW, Bułgarska Akademia Nauk i Narodowy Instytut Archeologii z Muzeum
Charakter stanowiska: rzymski obóz legionowy (castra legionis), osiedle przyobozowe (canabae legionis) i miasto późnoantyczne.
Chronologia: I-VI w.
Obóz w Novae leży dziś w północnej Bułgarii, nad Dunajem, nieopodal miasta Swisztow. Został założony prawdopodobnie około połowy I w. n.e. Z tym miejscem związany jest legion I Italski, którego obecność poświadczona jest do lat 30. V w. n.e. Na terenie obozu, który zajmuje 17,99 ha, odkryto monumentalne budowle, wśród których najważniejszą jest komendantura obozu (principia), choć równie okazały jest szpital legionowy (valetudinarium) oraz łaźnie (thermae legionis). Od strony zachodniej obozu istniało osiedle (canabae), a od strony południowej i wschodniej nekropola. W okresie późnoantycznym fortyfikacje Novae wzmocniono, a od strony wschodniej do obozu przyłączono dodatkowy teren (tzw. aneks), który obejmuje powierzchnię około 8 ha. W tym czasie w obrębie murów mieszkali zarówno żołnierze, jak i ludność cywilna. Ślady najpóźniejszej aktywności Rzymian pochodzą z końca VI w.
Opis aktualnych badań: Aktualne badania archeologiczne prowadzone są w centralnej części fortecy, na tyłach komendantury legionowej (retentura). W tym miejscu w 2005 roku zadokumentowano pozostałości masywnej budowli o regularnym rozplanowaniu, a także wtórnie użytą bazę posągu dowódcy legionu I Italskiego w okresie panowania Gordiana III. Od roku 2025 realizujemy projekt badawczy finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (zobacz niżej). Celem badań jest ustalenie charakteru zabudowy tej części obozu oraz ustalenie lokalizacji rezydencji dowódcy legionu (praetorium).
Więcej o projekcie: Praetorium w Novae
Odkrywanie pretorium. Rozplanowanie, chronologia i funkcja rezydencji dowódcy w rzymskiej twierdzy legionowej Novae (dziś Bułgaria) (Nr umowy UMO-2024/53/B/HS3/03816).
Zobacz film o naszym zespole i badaniach w Novae FILM
Poprzedni projekt, obejmujący badania na terenie późnoantycznej dzielnicy Novae (tzw. aneksu) oraz nekropoli został zakończony w roku 2021.
Projekt zakończony: „Osiedle cywilne przy rzymskim obozie legionowym w Novae (Mezja Dolna) i jego losy w okresie późnego antyku”, NCN, OPUS 10, nr UMO-2015/19B/HS3/017/90, Termin realizacji: 5.06.2016 – 5.06.2022 r.
Zobacz więcej tutaj
Publikacje:
- A. Tomas, E. Jaskulska, J. Dworniak-Jarych, E Jęczmienowski, T. Dziurdzik, A. Mech, The eastern necropolis at Novae, Archaeologia Bulgarica 24/3, 2020, 37–63
- The transformation of Novae. Eastern necropolis and the late Roman extension [in:] Transformations in Antiquity, A. Tomas (ed.), BREPOLS, RomA Series (w przygotowaniu)
Pozostałe projekty Wydziału Archeologii UW realizowane w Novae:
Novae 2009-2011. Komendantura obozu i fortyfikacje (T. Sarnowski, zakończony)